In de periode 2007 tot 2013 slaagden enkele Belgische en Nederlandse ondernemers erin om opvallend veel verschillende spookfirma’s[1] op te richten. De firma’s bleken nooit bedoeld om enige legale economische activiteiten mee te voeren, maar dienden enkel om anoniem te kunnen frauderen. Zo slaagden ze er bijvoorbeeld in om rekeningen te openen, valse facturen op te stellen, valse BTW aanvragen uit te sturen, gelden te ontvangen en door te storten enz.. Om volledig anoniem te blijven, voorzagen deze criminelen de spookvennootschappen van zogenoemde strofiguren die niets te maken hadden met deze spookvennootschappen of de illegale activiteiten. Enkel doorgedreven en capaciteit rovende onderzoeken kunnen deze criminele organisaties ontmantelen.
Zo slaagde de FGP erin een organisatie bloot te leggen die jarenlang overheden over geheel Europa (Nederland, Frankrijk, Oostenrijk, Duitsland, Portugal, Estland, Litouwen, Spanje, Tsjechië, Slovenië, Luxemburg, Ierland, Italië, Roemenië en Zweden) oplichtte voor bijna 10 miljoen euro vanuit een fictieve maatschappelijke zetel in Rotem. Dankzij het doorgedreven speurwerk werden de beklaagden in 2016 veroordeeld tot gevangenisstraffen of werkstraffen en kregen zij een beroepsverbod opgelegd voor het uitoefenen van bepaalde beheersfuncties. De deels gerecupereerde gelden werden teruggegeven, hiernaast werd meer dan een miljoen euro aan inbeslaggenomen gelden verbeurd verklaard.
Voor zo goed als alle vormen van omvangrijke financiële fraude zijn deze fictieve firma’s immers noodzakelijk. Zowel de samenleving als vele individuele slachtoffers werden met gebruik van spookvennootschappen voor grote bedragen opgelicht.
Om het dit soort criminele organisaties moeilijker te maken hun fraudesystemen te organiseren, voerde het parket Limburg de afgelopen jaren de strijd op tegen deze spookvennootschappen. Sedert enkele maanden, wordt deze strijd nog opgevoerd door de FGP en de lokale zones.
Dat een preventieve aanpak loont, bleek al snel uit enkele gedetecteerde spookvennootschappen die zich hadden gevestigd op een braakliggend stuk grond, een bedrijventerrein dat enkel voorzien is van bomen of zelfs een duiventil. Er werden slapende vennootschappen ontdekt die op frauduleuze manieren leasingauto’s aankopen en nadien niet meer bereikbaar zijn of valse arbeidscontracten afsluiten op basis waarvan onder valse voorwendselen hypothecaire leningen worden afgesloten.
Snellere detectie
De strijd tegen de spookvennootschappen houdt in dat we de instroom van informatie over fictieve vennootschappen vergroten. Deze instroom komt van verschillende partners, zoals de ondernemingsrechtbank, FOD Financiën, de sociale inspectiediensten, gerechtsdeurwaarders, enz… en uiteraard de politiendiensten.
Lokale politiezones voerden al langer controles uit naar bedrijven met een fictieve maatschappelijke zetel, maar dit gebeurde steeds reactief, na klachten of meldingen van burgers, gemeentediensten, … of in het kader van reeds lopende oplichtingsdossiers.
Om de strijd tegen deze spookfirma’s op te voeren, willen politiediensten nu meer actief op zoek gaan naar deze firma’s. Snellere detectie maakt het moeilijker voor de criminele organisaties om te beginnen met frauderen. De afdeling financiële criminaliteit van de Federale Gerechtelijke Politie van Limburg heeft daarom haar kennis over het (actief) opsporen van spookfirma’s gedeeld met de lokale politiezones en zij voorzien vanuit het AIK (Arr. informatiekruispunt) sinds 2020 de nodige data voor de lokale politiezones. Zij ontwikkelden hiertoe tevens een speciaal computerprogramma om dit nog vlotter te laten verlopen.
Op deze manier kan de Federale Gerechtelijke Politie de proactieve aanpak van spookfirma’s faciliteren en mee aansturen vanuit hun provinciaal helikopterzicht. Intussen zijn al 6 Limburgse politiezones[2] aan de slag gegaan met deze informatie.
Zo verifieert de politiezone Beringen-Ham-Tessenderlo sedert 2020 jaarlijks het adres van meer dan 1000 bedrijven. Elke nieuwe of verhuisde onderneming binnen de politiezone krijgt bezoek van één van de wijkagenten, die alle relevante informatie over de betreffende firma verzamelt. Deze insteek draagt bij aan de basispolitiezorg die de politie kan leveren aan ondernemingen maar hierdoor kan ze snel fictieve vennootschappen detecteren. Tussen 2020 tot 2022 stelde de zone al tegen 232 spookvennootschappen processen-verbaal op.
De politiezone HANO ontwikkelde een stroomdiagram voor de wijkagenten in de strijd tegen spookfirma’s. De zone verifieerde dit jaar een 50-tal meldingen over de opstart van nieuwe bedrijven. In bijna 20 % van de gevallen ging het vermoedelijk om een fictief bedrijf waarna proces-verbaal werd opgesteld.
De politiezone LRH ontwikkelde een werkwijze, in overleg met een aantal partners, waarbij ze systematisch overgaan tot verificatie van bedrijven die zich wensen te vestigen binnen hun zone. Deze werkwijze, die actief is sedert september 2022, komt neer op een vestigingsverificatie van elk bedrijf dat zich binnen de zone wil vestigen. Op deze manier heeft politiezone LRH dit jaar al 460 bedrijven gecontroleerd, waarbij er 146 onregelmatigheden werden vastgesteld waarvoor de nodige processen-verbaal werden opgesteld.
De politiezone Carma baseert zich voor haar verificaties van bedrijven op informatie die hun diensten verzamelen op diverse manieren: informatiedoorstroming vanuit de verschillende eigen politiediensten, acties op het terrein in samenwerking met verschillende inspectiediensten, overlegmomenten met diverse partners, screening via dataleverancier Graydon, … De wijk- en fenomeenwerking of de lokale recherche verwerken deze informatie en voeren de nodige verificaties uit. In 2023 stelden zij een 30-tal processen-verbaal op tegen spookbedrijven.
De politiezones Tongeren-Herstappe en Heusden-Zolder baseert haar reactieve aanpak van spookfirma’s op inkomende informatie, meldingen van burgers en vragen van gerechtsdeurwaarders. Zij hebben respectievelijk 6 en 13 mogelijke spookvennootschappen gedetecteerd.
De politiezone Voeren voerde dit jaar een gecoördineerde controleactie uit met verschillende partners waarbij een adres werd geïdentificeerd waar 51 ondernemingen gevestigd zijn. Het onderzoek naar de waarachtigheid van deze maatschappelijke zetels wordt verdergezet door FGP Limburg.
De politiezone Bilzen-Hoeselt-Riemst verzamelt informatie over mogelijke spookvennootschappen via meldingen of in het kader van lopende oplichtingsdossiers. Ook zij laten mogelijke spookvennootschappen nakijken door de wijkagent. De lokale recherchedienst van de politiezone onderzoekt momenteel, in overleg met FGP Limburg, op welke wijze een meer actieve benadering kan worden uitgerold.
Snellere reactie
Snelle detectie van spookvennootschappen is een eerste doelstelling van de vooropgestelde aanpak. Wanneer een spookvennootschap gedetecteerd is, volgt een snelle en efficiënte aanpak om fraudemechanismen te voorkomen.
Deze aanpak bestaat vooreerst uit een aanvraag tot schrapping van het BTW nummer van het bedrijf bij de KBO en een beeldvorming over de financiële situatie van de betrokken vennootschap. Indien mogelijk zal een dagvaarding worden opgesteld in faling of ontbinding. Indien de wettelijke mogelijkheden hiertoe niet voorhanden zijn, kan het parket opdracht geven tot een grondig onderzoek in functie van mogelijke correctionele vervolging. Een laatste mogelijkheid is een opvolging door de kamer voor handelsonderzoeken die desgevallend de nodige stappen kan ondernemen om de ontbinding van de onderneming op basis van haar bevoegdheden.
Met de gezamenlijke inspanningen van politie, parket Limburg en andere partners kunnen we de integriteit van het Limburgse ondernemerslandschap beschermen en preventief fraude voorkomen.
[1] Spookfirma’s zijn bedrijven die een maatschappelijke zetel hebben op een onjuist of fictief adres en/of voorzien zijn van een strofiguur als bestuurder. Criminelen verbergen zich vaak achter zulke fictieve vennootschappen om hun illegale activiteiten te verbergen of om het plegen van financiële fraude te faciliteren.
[2] Politiezones Beringen-Ham-Tessenderlo, Kempenland, HANO, Maasland, Sint-Truiden – Gingelom – Nieuwerkerken en Limburg Regio Hoofdstad
